Tẩy tế bào chết hóa học là gì? Các loại phổ biến, công dụng và cách dùng hiệu quả

Chào các bạn yêu skincare! Chắc hẳn bạn đã nghe nhiều về tầm quan trọng của việc tẩy tế bào chết để có làn da sáng mịn, đều màu. Tuy nhiên, bên cạnh phương pháp tẩy tế bào chết vật lý quen thuộc (dùng hạt scrub), tẩy tế bào chết hóa học đang ngày càng trở nên phổ biến và được các chuyên gia da liễu khuyên dùng. Nhưng chính xác thì tẩy tế bào chết hóa học là gì, nó hoạt động như thế nào và mang lại những lợi ích gì cho làn da?

Nếu bạn đang băn khoăn về “hóa học” trong skincare và muốn hiểu rõ hơn về phương pháp này, bài viết hôm nay sẽ là cẩm nang chi tiết giúp bạn giải mã về tẩy tế bào chết hóa học, các loại phổ biến (AHA, BHA, PHA…), công dụng của từng loại và cách sử dụng chúng an toàn, hiệu quả nhất. Hãy cùng mình tìm hiểu nhé!

Tế bào chết và tại sao chúng ta cần tẩy tế bào chết?

Làn da của chúng ta có một quá trình tự nhiên là luân chuyển tế bào: các tế bào mới được sinh ra ở lớp đáy biểu bì và dần di chuyển lên bề mặt da. Khi đến lớp ngoài cùng, chúng trở thành tế bào chết và tự bong ra một cách tự nhiên. Tuy nhiên, quá trình này không phải lúc nào cũng diễn ra hoàn hảo, đặc biệt khi chúng ta già đi hoặc dưới tác động của môi trường.

• Hậu quả của tế bào chết tích tụ:
  • Da trở nên xỉn màu, thiếu sức sống.
  • Bề mặt da sần sùi, thô ráp.
  • Tế bào chết cùng bã nhờn, bụi bẩn gây bít tắc lỗ chân lông, dẫn đến mụn đầu đen, đầu trắng, mụn ẩn.
  • Cản trở sự hấp thụ của các sản phẩm dưỡng da (serum, kem dưỡng…).

Tẩy tế bào chết là quá trình loại bỏ lớp tế bào chết già cỗi này để “nhường chỗ” cho các tế bào da mới, giúp da thông thoáng, sáng mịn và hấp thụ dưỡng chất tốt hơn.

Tẩy tế bào chết Hóa học là gì? (Khác gì với Tẩy tế bào chết Vật lý?)

Có hai phương pháp tẩy tế bào chết chính: Vật lý và Hóa học.

1. Tẩy tế bào chết Vật lý:

• Cơ chế: Sử dụng các hạt nhỏ li ti (scrub), bàn chải, khăn mặt hoặc các dụng cụ khác để chà xát lên bề mặt da, dùng lực vật lý để “đánh bật” các tế bào chết.
• Ưu điểm: Hiệu quả làm da mịn màng tức thì, cảm giác da sạch sẽ sau khi rửa.
• Nhược điểm: Dễ gây tổn thương bề mặt da nếu hạt scrub quá thô, chà xát quá mạnh hoặc không đúng kỹ thuật. Có thể tạo ra các vết trầy xước li ti không thấy bằng mắt thường nhưng làm suy yếu hàng rào bảo vệ da. Khó làm sạch sâu trong lỗ chân lông.

2. Tẩy tế bào chết Hóa học:

• Cơ chế: Sử dụng các hóa chất (chủ yếu là các loại axit hoặc enzyme) thoa lên da. Các chất này hoạt động bằng cách làm lỏng hoặc phá vỡ liên kết giữa các tế bào sừng già cỗi và các tế bào khỏe mạnh bên dưới, giúp lớp tế bào chết tự bong ra một cách nhẹ nhàng hơn. Không cần hoặc chỉ cần rất ít tác động chà xát.
• Ưu điểm:
  • Tác động nhẹ nhàng hơn lên bề mặt da (khi dùng đúng nồng độ và cách).
  • Có khả năng làm sạch sâu hơn (đặc biệt với BHA đi sâu vào lỗ chân lông).
  • Đồng thời mang lại nhiều công dụng khác tùy loại axit (cấp ẩm, làm sáng, chống oxy hóa, kích thích collagen…).
  • Phù hợp hơn với da mụn viêm (tránh chà xát làm vỡ nốt mụn).
• Nhược điểm: Cần thời gian để thấy hiệu quả rõ rệt (không tức thì như vật lý), có thể gây châm chích, đỏ, nhạy cảm ánh nắng ban đầu nếu không dùng đúng cách hoặc chọn sai sản phẩm.

Kết luận: Tẩy tế bào chết hóa học thường được các chuyên gia da liễu và tín đồ skincare ưa chuộng hơn so với tẩy tế bào chết vật lý, bởi nó được coi là phương pháp nhẹ nhàng, hiệu quả hơn và mang lại nhiều lợi ích bổ sung khi sử dụng đúng cách.

Các loại Tẩy tế bào chết Hóa học phổ biến nhất và Công dụng cụ thể

Trong thế giới mỹ phẩm, các loại axit được dùng để tẩy tế bào chết hóa học phổ biến nhất là AHA, BHA và PHA. Ngoài ra còn có nhóm enzyme.

1. AHA (Alpha Hydroxy Acids):

• Tên gọi phổ biến:
  • Glycolic Acid: Từ mía, có phân tử nhỏ nhất, thẩm thấu sâu và nhanh nhất trong nhóm AHA, hiệu quả mạnh mẽ nhất.
  • Lactic Acid: Từ sữa, phân tử lớn hơn Glycolic Acid một chút, dịu nhẹ hơn. Có thêm khả năng cấp ẩm.
  • Mandelic Acid: Từ quả hạnh đắng, phân tử lớn nhất trong nhóm AHA, dịu nhẹ nhất, kháng khuẩn nhẹ, phù hợp da nhạy cảm và da mụn sưng viêm.
  • Tartaric Acid (từ nho), Citric Acid (từ cam chanh) cũng thuộc nhóm AHA nhưng ít phổ biến hơn ở dạng hoạt chất chính.  
• Đặc điểm: AHA tan trong nước. Chúng hoạt động chủ yếu trên bề mặt da, giúp làm lỏng liên kết giữa các tế bào sừng ở lớp biểu bì.
• Công dụng chính:
  • Tẩy tế bào chết bề mặt: Giúp loại bỏ lớp tế bào chết xỉn màu, làm da sáng mịn, đều màu hơn ngay sau một thời gian ngắn sử dụng.
  • Cải thiện kết cấu da: Giúp da mềm mại, mượt mà, giảm tình trạng sần sùi.
  • Hỗ trợ giảm nếp nhăn li ti: Ở nồng độ cao hơn và sử dụng lâu dài, AHA có thể kích thích sản sinh collagen nhẹ, giúp làm mờ các nếp nhăn nhỏ do da thiếu ẩm hoặc lão hóa sớm.
  • Cấp ẩm nhẹ (đặc biệt Lactic Acid): Lactic Acid còn có khả năng hút ẩm, giúp da ẩm hơn.  
• Ai phù hợp: Da khô, da thường, da lão hóa, da xỉn màu, da có bề mặt sần sùi muốn cải thiện độ mịn màng và rạng rỡ.

2. BHA (Beta Hydroxy Acids):

• Tên gọi phổ biến: Salicylic Acid. Là loại BHA duy nhất được dùng phổ biến trong mỹ phẩm (dù có các dạng khác như Betaine Salicylate – thường gặp trong mỹ phẩm Hàn Quốc, hoạt động tương tự Salicylic Acid).
• Đặc điểm: BHA tan trong dầu. Đây là điểm khác biệt lớn so với AHA và PHA. Nhờ tan trong dầu, BHA có khả năng đi sâu vào lỗ chân lông chứa đầy bã nhờn và dầu thừa.
• Công dụng chính:
  • Tẩy tế bào chết sâu trong lỗ chân lông: Giúp làm sạch bã nhờn, tế bào chết tích tụ sâu bên trong lỗ chân lông, ngăn ngừa bít tắc.
  • Hỗ trợ trị mụn đầu đen, đầu trắng: Nhờ khả năng làm sạch sâu và thông thoáng lỗ chân lông.
  • Kháng viêm nhẹ: Giúp làm dịu các nốt mụn viêm đỏ, giảm sưng.
• Ai phù hợp: Da dầu, da hỗn hợp thiên dầu, da mụn (đặc biệt mụn đầu đen, đầu trắng, mụn ẩn), da có lỗ chân lông to, dễ bít tắc.

3. PHA (Poly Hydroxy Acids):

• Tên gọi phổ biến: Gluconolactone, Lactobionic Acid, Galactose.
• Đặc điểm: PHA cũng tan trong nước như AHA, hoạt động chủ yếu trên bề mặt da. TUY NHIÊN, cấu trúc phân tử của PHA lớn hơn đáng kể so với AHA. Điều này khiến PHA thẩm thấu vào da chậm hơn và ít sâu hơn.
• Công dụng chính:
  • Tẩy tế bào chết rất dịu nhẹ: Nhờ kích thước phân tử lớn, PHA hoạt động rất nhẹ nhàng, ít gây kích ứng hơn đáng kể so với AHA, kể cả Glycolic Acid là AHA nhỏ nhất.  
  • Cấp ẩm: PHA có nhiều nhóm hydroxyl, mang lại khả năng hút ẩm tốt, giúp da được cấp ẩm.
  • Chống oxy hóa nhẹ: Có đặc tính chống oxy hóa, giúp bảo vệ da khỏi gốc tự do.
• Ai phù hợp: Da nhạy cảm, da khô, da dễ kích ứng, da đang bị mẩn đỏ, da mới bắt đầu sử dụng acid tẩy tế bào chết hoặc không dung nạp được AHA/BHA.

4. Enzymes (Enzyme Tẩy tế bào chết):

• Tên gọi phổ biến: Papain (từ quả đu đủ), Bromelain (từ quả dứa).
• Đặc điểm: Enzyme là protein hoạt động như chất xúc tác. Trong mỹ phẩm, enzyme tẩy tế bào chết hoạt động bằng cách phá vỡ liên kết protein (Keratin) trong tế bào chết.  
• Công dụng chính: Tẩy tế bào chết rất nhẹ nhàng. Ít gây kích ứng hơn nhiều so với các loại acid AHA/BHA/PHA.
• Ai phù hợp: Da rất nhạy cảm, da không dung nạp được các loại acid tẩy tế bào chết hóa học khác.

Sử dụng Tẩy tế bào chết Hóa học đúng cách và hiệu quả

Để tẩy tế bào chết hóa học phát huy hết công dụng mà không gây hại cho da, bạn cần tuân thủ các nguyên tắc sau:

1. Bắt đầu từ nồng độ thấp và tần suất ít: (Quan trọng nhất!)

• Nồng độ: Bắt đầu với nồng độ thấp nhất trong nhóm (Ví dụ: AHA 5%, BHA 1%, PHA 5%).
• Tần suất: Chỉ dùng 2-3 buổi tối mỗi tuần ban đầu.
• Mục đích: Giúp da làm quen từ từ, giảm thiểu phản ứng phụ (đỏ, bong tróc, châm chích). Khi da đã quen (thường sau vài tuần đến 1-2 tháng sử dụng đều đặn mà không có phản ứng khó chịu), có thể tăng dần tần suất lên cách ngày, rồi hàng ngày (tùy sản phẩm và độ khỏe của da), hoặc tăng nồng độ lên mức cao hơn (chỉ khi da đã quen hoàn toàn với nồng độ hiện tại và muốn hiệu quả mạnh hơn).

2. Chú ý pH của sản phẩm:

• Với AHA và BHA, độ pH của sản phẩm ảnh hưởng lớn đến khả năng hoạt động. pH lý tưởng cho AHA/BHA hoạt động hiệu quả thường thấp (khoảng 3-4).
• Nên tìm hiểu về pH của sản phẩm hoặc chọn từ các thương hiệu uy tín để đảm bảo công thức được bào chế tối ưu.

3. Thời điểm sử dụng:

• Các sản phẩm tẩy tế bào chết hóa học (đặc biệt là dạng lưu lại trên da như toner, serum) thường được sử dụng vào buổi tối, sau bước làm sạch và Toner (pH cân bằng).

4. Kết hợp trong routine:

• Cẩn trọng khi kết hợp: Tránh dùng quá nhiều loại acid khác nhau hoặc acid với các hoạt chất mạnh khác (như Retinoids, Vitamin C nồng độ cao) trong cùng một routine khi da chưa quen.
• Gợi ý kết hợp an toàn: Có thể dùng AHA/BHA/PHA vào buổi tối và Vitamin C vào buổi sáng. Hoặc dùng AHA/BHA/PHA vào các buổi tối khác nhau trong tuần (ví dụ: tối thứ 2 dùng AHA, tối thứ 4 dùng BHA…).
• Ưu tiên phục hồi: Luôn kết hợp sử dụng acid với các sản phẩm phục hồi hàng rào da (Ceramides, B5) và cấp ẩm đầy đủ (HA, Glycerin) để giảm thiểu tình trạng khô, căng, kích ứng.

5. CHỐNG NẮNG là BẮT BUỘC:

• Tẩy tế bào chết hóa học làm da nhạy cảm hơn với ánh nắng. Đây là điều kiện TIÊN QUYẾT.
• Luôn sử dụng kem chống nắng phổ rộng (chống cả UVA và UVB) với chỉ số SPF 30+ hoặc 50+ HÀNG NGÀY, ngay cả khi ở trong nhà hoặc trời râm, khi bạn sử dụng bất kỳ loại tẩy tế bào chết hóa học nào (đặc biệt AHA, BHA).

6. Lắng nghe làn da:

• Nếu da có dấu hiệu đỏ rát dữ dội, châm chích kéo dài, bong tróc nhiều, ngứa bất thường, đó là dấu hiệu da đang bị quá tải hoặc không dung nạp sản phẩm. Hãy giảm tần suất, giảm lượng dùng, hoặc tạm ngưng và tập trung phục hồi hàng rào da.

Lưu ý và Cảnh báo khi dùng Tẩy tế bào chết Hóa học

• Purging (Đẩy mụn ẩn): Với BHA, tình trạng mụn ẩn nổi lên nhiều hơn trong vài tuần đầu là bình thường do BHA làm sạch lỗ chân lông và đẩy nhanh quá trình luân chuyển tế bào. Đây thường là dấu hiệu tốt cho thấy sản phẩm đang hoạt động. Tiếp tục sử dụng (trừ khi mụn viêm quá nặng hoặc lan rộng bất thường).
• Tránh dùng trên vùng da bị tổn thương: Không dùng tẩy tế bào chết hóa học trên vùng da có vết thương hở, mụn viêm sưng đỏ đau (trừ khi sản phẩm đó được thiết kế đặc biệt cho mụn viêm và có chỉ định).
• Không lạm dụng: Sử dụng quá thường xuyên hoặc nồng độ quá cao không giúp da đẹp nhanh hơn mà chỉ dễ gây hại.
• Tham khảo ý kiến chuyên gia: Nếu da bạn có vấn đề phức tạp (mụn nặng, nám sâu, da quá nhạy cảm) hoặc bạn muốn thực hiện các liệu pháp peel da hóa học nồng độ cao, hãy luôn tham khảo ý kiến của bác sĩ da liễu.

Kết luận: Tẩy tế bào chết hóa học – “Chìa khóa” cho làn da sáng mịn khi được dùng đúng cách

Tóm lại, tẩy tế bào chết hóa học là gì? Đó là phương pháp sử dụng các loại acid (AHA, BHA, PHA) hoặc enzyme để làm lỏng liên kết giữa các tế bào chết, giúp chúng bong ra một cách nhẹ nhàng và hiệu quả hơn so với phương pháp vật lý, đồng thời mang lại nhiều lợi ích khác tùy loại acid.

Việc hiểu rõ về các loại acid tẩy tế bào chết hóa học phổ biến (AHA cho bề mặt/da khô, BHA cho lỗ chân lông/da dầu mụn, PHA dịu nhẹ cho da nhạy cảm) và cách sử dụng chúng đúng cách (bắt đầu từ từ, nồng độ thấp, tần suất ít, chống nắng bắt buộc, kết hợp sản phẩm hợp lý, lắng nghe da) là chìa khóa để bạn khai thác tối đa hiệu quả của phương pháp này mà không gây hại.

Khi được sử dụng thông minh và cẩn trọng, tẩy tế bào chết hóa học có thể là “chìa khóa” giúp bạn cải thiện đáng kể tình trạng da, mang lại làn da sáng mịn, đều màu, thông thoáng và rạng rỡ hơn.